نشریه مهندسی و مدیریت کیفیت
سال چهارم شماره 1 (بهار 1393)

پراکندگی دشمن کیفیت و جزء ذاتی و لاینفک محصولات تولیدی است از این رو شناسائی مولفه های بحرانی و سهم آنها در کل تغییرات یک وظیفه مهم مهندسی به حساب می آید و سنجش آن در حالت کلی بدون پیش فرض های بسیار محدود کننده رایج، از پیچیدگی های زیادی برخوردار است. مقاله حاضر در ارائه راه کار نظام یافته ای است که بتواند در یک سیستم پیچیده، سهم هر جزء را در تغییرپذیری کل، متناسب با نوع مکانیزم اثرگذاری اجزا شناسائی کند. شاخص معرفی شده در این تحقیق میزان سهم مشارکت اجزاء را تعیین می کند و می تواند به عنوان سنجش درجه بحرانی بودن اجزاء متشکله یک سیستم به کار گرفته شود. به کارگیری روش پیشنهادی در این مقاله نیازمند هیچ گونه پیش فرضی در خصوص خطی بودن تابع عملکردی اجزا و یا نرمال بودن توزیع آماری مشخصه های کیفی نمی باشد و تحلیل تمام سیستم ها با اجزا ناهمبسته را شامل می شود. راه کار پیشنهادی می تواند به عنوان یک ابزار قوی در فاز تحلیل شش سیگما و شش سیگمای ناب مورد استفاده قرار گیرد و به کمک آن می توان نسبت به اولویت دهی و سیاستگذاری استفاده از منابع در جهت کاهش پراکندگی های فرآیند اقدام کرد. برای درک بیشتر جزئیات روش پیشنهادی، دو مثال شناخته شده در مهندسی صنایع تشریح شده است.

در کنترل آماری فرایندهای چند متغیره دو یا چند مشخصه کیفی باید به طور همزمان کنترل شوند. در کنترل چنین فرایندهایی، دستیابی به دو هدف عمده لازم است. هدف اول تشخیص وضعیت های خارج از کنترل و هدف دوم شناسایی مشخصه های کیفی عامل انحراف، در زمان وقوع یک وضعیت خارج از کنترل می باشد. در این تحقیق راه های دستیابی به هدف اول بررسی شده و روش هایی برای پایش ماتریس واریانس کوواریانس چند متغیره در فاز 2 ارائه شده است. هدف اصلی فاز 2 کشف سریع شیفت ها می باشد. در این مقاله،2 روش برای پایش ماتریس واریانس کوواریانس چندمتغیره در فاز 2 ارائه شده و شیفت در یکی از مشخصه های کیفی مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج شبیه سازی نشان می دهد که روش های پیشنهادی باعث کاهش [i]ARL(متوسط طول دنباله) و کشف سریع تر وضعیت خارج از کنترل می شوند.

نمودار علامت یکی از معمول ترین نمودارهای ناپارامتری است که از آن برای کنترل مرکزیت فرآیندهایی با توزیع نامعلوم یا غیرنرمال استفاده می شود. با توجه به اثر خطای اندازه گیری بر عملکرد نمودارهای کنترل، در این مقاله تاثیر خطای اندازه گیری با مدل جمع پذیر بر روی عملکرد نمودار علامت بررسی شده است. برای این کار یک برنامه ی شبیه سازی تهیه شده که متوسط طول دنباله ی نمودار علامت را به ازای سه توزیع متفاوت و در دوحالت آگاهی یا عدم آگاهی از وجود خطای اندازه گیری محاسبه می کند. نتایج حاصل از شبیه سازی نشان می دهد که عملکرد نمودار علامت برای هر سه توزیع و در هر دو حالت تحت تاثیر خطای اندازه گیری تضعیف و با افزایش واریانس خطای اندازه گیری تاثیر خطا بر عملکرد نمودار افزایش می یابد. همچنین تاثیر استفاده از افزایش تعداد دفعات اندازه گیری بر کاهش تاثیر خطای اندازه گیری نیز در نمودار علامت بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که اگر چه استفاده از این روش در حالت آگاهی از وجود خطای اندازه گیری بر عملکرد نمودار اثر مثبت دارد، ولی در صورت عدم آگاهی از وجود خطا، این روش عملکرد نمودار علامت را تضعیف می کند.

نمودارهای کنترل سنتی مبتنی بر این فرض اساسی هستند که داده های فرآیند بطور متوالی مستقل از یکدیگر بوده و دارای توزیع نرمال میباشند. این در حالی است که در بسیاری از موارد در دنیای واقعی از جمله در فرآیندهای شیمیایی و پیوسته این فرض اساسی وجود ندارد و بین داده های جمع آوری شده از فرآیند نوعی خودهمبستگی وجود دارد. استفاده از نمودارهای کنترل سنتی در فرآیندهای خود همبسته غیرقابل اطمینان بوده و باعث افزایش اخطارهای اشتباه میشود. یکی از روش های توسعه داده شده به منظور کنترل فرآیندهای خودهمبسته، شناسایی ساختار سری های زمانی فرآیند و استفاده از مقادیر باقیمانده ها به منظور کنترل فرآیند است. در این مقاله از یک مدل مبتنی بر سیستم های تطبیقی عصبی-فازی به منظور شناسایی ساختار سری های زمانی و پیشبینی استفاده شده است. همچنین نمودارهای کنترل باقیمانده مبتنی بر این سیستم برای داده های خود برگشتی درجه AR(2)2 طراحی میشود. در نهایت با استفاده از داده های شبیه سازی شده، کارایی روش پیشنهادی در نمودار میانگین متحرک موزون نمائی و برای درجه های مختلفی از
همبستگی مورد ارزیابی قرار گرفته و نشان داده میشود که روش پیشنهادی برای داده های با همبستگی زیاد دارای کارایی بسیار مناسب است.

روند فعلی موجود در صنایع مختلف این نکته را اذعان میدارد که بر قراری سیستمی با قابلیت ارجاع سریع میزان خرابی های محصول و یا برآورد قابلیت اطمینان آن، از ضروریات هر صنعت است. قابلیت اطمینان در صنایع نظامی دارای اهمیت دو چندان میشود.
یکی از محصولات صنایع نظامی گلوله های ضدهوایی است که در برابر تهدیدات دشمن مورد استفاده قرار میگیرد و عمل نکردن یا به موقع عمل نکردن این محصول میتواند خسارت های جبران ناپذیری را در پی داشته باشد و این بر اهمیت این محصول میافزاید. در این تحقیق چون ماسوره مکانیکی F232G در مرحله طراحی است و هیچ داده قبلی یا آزمایشی در دست نیست، کمبود داده ها اصلیترین مشکل به حساب میآید و برای رفع این مشکل از شبکه های بیزین استفاده میکنیم و با توجه به عدم شناخت از قابلیت اطمینان اجزا در مرحله طراحی و نبود آگاهی کافی و دقیق خبرگان از قابلیت اطمینان اجزا، برای قابلیت اطمینان هر عضو بازهای در نظر گرفته میشود و از تئوری فازی برای بدست آوردن قابلیت اطمینان استفاده میشود. برای بدست آوردن قابلیت اطمینان با استفاده از
شبکه های بیزین فازی ابتدا درخت خطای محصول را رسم میکنیم و با تبدیل درخت خطا به صورت شبکه های بیزین قابلیت اطمینان محصول برآورد میشود.

سازمان های موفق جایگاه کیفیت کالا و خدمات شرکت را با سایر رقبا پیوسته مورد ارزیابی قرار دهند اما خود ارزیابی از منظر کیفیت حائز اهمیت بیشتری است. این تحقیق با بکارگیری مدل «اندازه کارایی مبتنی بر متغیرهای کمکی شبکه ای» به مدیران کمک می کند تا خودارزیابی کیفی از محصولات داشته باشند. مدل پیشنهادی در این تحقیق در قالب مطالعه موردی (شرکت سیم و کابل مغان) بررسی شده و کارایی کیفی محصولات شرکت در دوره های زمانی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر اثربخشی مدل پیشنهادی است.

ابتکارات تعالی کسب و کار به سازمان ها در توسعه و افزایش قابلیت های مدیریتی در راستای دستیابی به سطح عملکرد بالا و رقابت پذیری بیشتر کمک می نمایند و تعهد مدیریت برای پیاده سازی مدلهای تعالی و خودارزیابی مبتنی بر آنها، از مراحل مهم اولیه فرآیند تعالی گرایی سازمانی است. تحقیق کاربردی حاضر درصدد است با واکاوی مفهوم تعهد مدیریت، تمامی مولفه های آن ر ا در پیاده سازی مدلهای تعالی کسب و کار شناسایی و دسته بندی نماید. در این راستا با مرور ادبیات تحقیق و نیز انجام مصاحبه های نیمه ساختار یافته با خبرگان، 29 مولفه شکل دهنده مفهوم تعهد مدیریت شناسایی و احصاء گردیده و با استفاده از یک پرسش نامه اعتبارسنجی شده و اهمیت آنها مورد ارزیابی قرار گرفته است. مبتنی بر اجرای تحلیل عاملی اکتشافی، مولفه های تعهد مدیریت به 4 عامل اصلی: مالکیت تعالی سازمان، برنامه های بهبود، عضویت در تیم های خودارزیابی و ایجاد یکپارچگی، ایجاد و توسعه فرهنگ تعالی دسته بندی شده اند. این تحقیق با شناسایی و دسته بندی مولفه های تعهد مدیریت، زمینه ساز ایجاد درک و آگاهی وسیع تری برای مدیران از نقش و وظایف خود در پیاده سازی مدلهای تعالی و افزایش اثربخشی فرآیند تعالی گرایی سازمانی است.